Home De straat als grensgevangenis/a>





Dwangarbeid en opsluiting: het is voor ons eigen bestwil

Dat arbeidsethos goed voor ons is, wisten we natuurlijk al lang. Het wordt verkocht tegen tal van nare kwalen zoals ledigheid, apathie, luiheid, zinloosheid en volop geslikt als medicijn tegen het nadenken. Werken is goed voor de mens. Sociale contacten, leefritme, erbij horen... Dat willen bazen en Staat ons graag laten geloven.

Vrij vertaald: de kapitalistische economie kan niet zonder de slaafse loondienst, en het gif van de valse veronderstelling dat het individu floreert bij de dagelijkse sleur van een lullig en slecht betaald baantje, het liefst met een flexcontract zonder enige zekerheid, is niet meer uit de wereld weg te denken. Wil je niet, dan moet je. Dwangarbeid is het toverwoord van deze tijd. We zien het aan de dwang bij mensen met een uitkering en aan de plannen van Klijnsma van de PvdA voor de uitkeringen. En wie zich aan het systeem dat zoveel mensen dwingt tot blinde gehoorzaamheid tracht te onttrekken, wacht straf. Van het stopzetten van uitkeringen tot het gevangenzetten van hen die het hoofd niet meer boven water hebben kunnen houden, verslaafd raakten, in psychische problemen kwamen, of zich verzetten tegen het systeem. En daar, in die cel, wacht ons dezelfde ellende in het kwadraat. Ik schrijf 'ons', omdat een ieder die dit leest in die situatie terecht kan komen. Anders dan veel mensen denken, zitten er namelijk niet alleen maar zware jongens/meisjes in de bak.

Het leven is er een uitvergroting op kleine schaal van alles dat we buiten de muren al kennen. We zijn er terecht gekomen door een wanhoopsdaad, door 'overlevingscriminaliteit', door verwarring, uit verzet, of gewoon per ongeluk. Echte boeven zitten er ook, al zijn die in de minderheid, maar er zitten nog veel meer echte boeven niet daar, waarmee ik doel op de uitbuiters en regeerders, ofwel de bedenkers, uitvoerders en profiteurs van wurgbeleid, comfortabel in hun villa's en achter hun schrijftafel in overheidsgebouwen. En laten zij nu net diegenen zijn die bepalen wat er met het plebs gebeurt, of het zich nu in de grote buitenbajes bevindt of in de geconcentreerde vorm ervan binnen de muren.

Kijk. Laten we duidelijk zijn. Wij hebben het beste met u voor. Wij leren u verantwoordelijkheid. Dit zijn van die dingen die Fred Teeven dus beweert bij zijn masterplan voor de modernisering van het 'gevangeniswezen' (en o ja, er moet natuurlijk ook op bezuinigd worden). Elke verandering noemt men in de politiek overigens modernisering tegenwoordig. 'Modern migratiebeleid' is er bijvoorbeeld ook zo één. Modern betekent in alle gevallen: de staatskas komt geld te kort, haalt het bij de armsten en geeft het aan de rijksten. Het is een VVD principe bij uitstek maar VVD of PvdA maakt niet zoveel meer uit vandaag de dag. Modernisering, dat verkoopt lekker en is vooral: lekker neoliberaal en kapitalistisch uitbuiten.

Terug naar de bajes (hoewel, liever niet). Vandaag behandelde de Tweede Kamer een zoveelste voorstel van Fred Teeven. 1 maart werd al het systeem van promotie en degradatie ingevoerd (zie: 16 euro per dag voor gedragsexperiment van Teeven? Dat nooit! ), ofwel de 'Skinner-bajes'. Nog onlangs hoorden we van plannen om gevangenen 16 euro per dag celhuur te laten betalen (zie: Geen man, geen vrouw, geen cent voor de cel!). Een plan dat door deskundigen, ingeroepen door Teeven zelf, collectief naar de afvalbergen werd verwezen, maar dat nog voor de zomer in de 'verbeterde' vorm opnieuw in de Tweede Kamer zal worden behandeld. En dan nu dit.

Het voorstel van vandaag ging voor het leeuwendeel over de afschaffing van de zogenaamde detentiefasering waarvoor 'electronische' detentie in de plaats komt. Thuis met een enkelband dus, bij wijze van 'voorbereiding op terugkeer in de maatschappij'. Dit voorstel werd vandaag in de Tweede Kamer alleen door de VVD-PvdA coalitie gesteund, maar kwam er nipt wel door. Let wel: het gaat hier net als bij die 16 euro om een voorstel de Penitentiare Beginselen Wet (PBW) te wijzigen. Het is dus in principe een hamerstuk en kan zomaar ineens ingevoerd zijn. Onderdeel van het wetsvoorstel, dat nog wel geaccepteerd moet worden door de Eerste Kamer, is echter ook een andere verandering die nauwelijks wordt benoemd. Het is ook kleintje maar, althans op papier. En nu niet te vroeg gejuicht, beste lezer! Hier komt-ie:

De arbeidsverplichting voor veroordeelden verdwijnt in dit plan, dat op 16 april 2012 in een brief van Teeven aan de regering al werd genoemd (daar is-ie weer): Modernisering penitentiaire arbeid. Van promotie en degradatie (“Programma Modernisering Gevangeniswezen”) was toen ook al sprake.
De huidige arbeidsverplichting betekent dat wie weigert in afzondering komt (op 'eigen cel') en in een luchtkooi moet luchten. In plaats daarvan komt het voorrecht om te mógen werken. Dus niet het recht, maar het vóórrecht. En net als met de reeds ingevoerde basis- en plusregimes (rode en groene afdelingen), waar wordt bepaald of je gedrag groen, oranje of rood is, moet je ook het mógen werken verdienen met goed (groen) gedrag. Wat goed is, is overigens aan verandering en overplaatsing onderheving, getuige een bericht gevonden op het 'gevangenisforum' online, waar partners van gevangenen informatie uitwisselen:

(geanonimiseerd) “Mijn man heeft -- maanden in HvB gezeten en is deze week overgeplaatst naar de PI ---. Hij zit nu op een afdeling met gasten van categorie Rood (ongewenst gedrag) dit terwijl hij in HvB is beoordeeld tot Groen. Hij is in HvB – maanden reiniger geweest (…). Nu heeft hij daar in PI om de dag PV en alleen in 't weekend recreatie. (…) Moet hij daar op die rooie afdeling nog eens 6 weken goed gedrag tonen (dus weer meedoen met KVV enz enz) voordat ie naar een ander afdeling mag?”

(noot: PV= ??? / KVV = training Kiezen voor Verandering, zie bovenaan blz. 12 in wetstekst promotie en degradatie.

Het voorstel om de verplichting te veranderen in een voorrecht wordt door Teeven ook alweer gezien als het leggen van meer 'verantwoordelijkheid' bij de gevangenen. Wie niet wil meewerken, krijgt ook niks en moet het verdienen. Met 'meewerken' wordt bedoelt dat je het braafste jongetje van de klas moet zijn, geen woord van protest mag laten horen en bij elke scheet die een bewaker laat, moet komen opdraven. Dit zou goed zijn voor de gevangenen en hen beter voorbereiden op hun 'terugkeer in de maatschappij' (met een grote schuld omdat je, als het aan Teeven ligt, 16 euro per dag celhuur moet betalen en je dat met bajeswerk nooit hebt kunnen verdienen).

De SP en belangenvereniging Bonjo zijn faliekant tegen het plan om van werk een voorrecht te maken en laten de situatie liever zoals deze nu is. Werkplicht dus, ofwel dwangarbeid ten gunste van een flink aantal bedrijven die dit praatje verkopen als maatschappelijk verantwoord ondernemen (die in het voorstel van Teeven natuurlijk ook blijven profiteren). Ja, dat is een stuk beter, want anders zitten die mensen die niet willen of mogen werken maar in hun cel en dat is niet goed voor ze of juist veel te leuk voor ze. Ook zij hebben dus het beste met de gevangenen voor. Wat fijn! Maar wacht even... als je verplicht werkt weigert, dan zit je toch óók de hele dag in 'je' cel? In totale afzondering zelfs! Ah.. laat me raden. Is goed voor de mens, zeker? Loutering ofzo.

Linksom of rechtsom: werk is heilig en goed voor je (lees: de productie en de baas). Werk is nooit: een recht. Een recht waarvan je wel of geen gebruik wilt of kunt maken, het recht om werk te doen waar jij zelf voor kiest, al dan niet tegen betaling van een loon met alle bijbehorende bestaanszekerheid, vaste contracten, ziekte-uitkering, sociaal vangnet. Dat is allemaal in de huidige neoliberale strafstaat al lang en breed afgeschaft of ingekrompen om van die mondige werknemers af te raken. Nee, een recht, dat is het 'buiten' niet, en dat is het 'binnen' dus ook niet. Consequent repressief is het wel. Maar toch, de socialisten houden het maar liever op plicht, de rechtse liberalen maken er een verantwoordelijkheid en een voorrecht van en stellen zoveel voorwaarden dat het geen bal uitmaakt hoe je het noemt. Hoe dan ook, “anders stik je maar” is in beide kampen de remedie voor wie niet voor een baas wil of kan werken en zich niet graag laat uitbuiten en misbruiken en laat vertellen wat te doen of wat niet te doen.

Enkele citaten over deze voorgenomen wetswijziging namens onze nobele socialisten en andere fatsoensrakkers (bron: Metronieuws)

Nine Kooiman, SP:
"Buiten de gevangenis gaan we toch ook niet akkoord met deze ongemotiveerde houding. Juist in de gevangenis moeten gedetineerden weer leren aan de bak te gaan, ook al hebben ze geen zin. Nu zeg je dat ze gewoon op hun cel mogen blijven zitten." (let wel: 'mogen' noemt ze dat).
“Er is een prima tussenoplossing. Zet ze dan in ieder geval op cel en dan met arbeid. Dan zorg je ervoor dat ze kunnen werken, dat ze ook leren wat werk is en zorg je ervoor dat het niet zo heel erg leuk in de cel is. Sommige mensen hebben gewoon meer aansporing nodig." (leuk in de cel??)

Directeur Jaap Brandligt, van zogenaamd belangenvereniging Bonjo:
“Daar worden ze ook niet gezonder van. We weten dat er een moeilijke groep is, die een psychische- en/of verslavingsproblematiek heeft. Dat is ingewikkeld, maar ze gewoon in de cel laten zitten, heeft geen zin. Ooit moeten ze weer naar buiten en aan de slag. Je kunt ze binnen in de gevangenis niet opgeven" (werkplicht met als straf afzondering is dus beter, aldus Bonjo dat de huidige situatie verkiest. Volgens mij horen mensen met problemen überhaupt al niet in de bajes thuis en dat is een standpunt dat beter bij Bonjo zou passen!)

De ondernemingsraden van het gevangeniswezen, verenigd in de GOR:
“Het is moreel ook niet juist deze groep in de cel te laten zitten. Er zijn genoeg straf-en beloningsmogelijkheden om gedetineerden toch te motiveren te gaan werken. Juist het negatieve gedrag moet je niet belonen door hen in de cel te laten zitten" (en hij noemt het belonen)

Wat hier gebeurt is repressie benoemen als belonen, en wat Teeven wil is beloning als repressiemiddel inzetten. Het zijn twee zijden van eenzelfde medaille. In de memorie van toelichting bij deze wijziging staat bovendien:

“Om te bevorderen dat gedetineerden door arbeid geld verdienen zal het eigen geld waarover de gedetineerde in de inrichting kan beschikken (op zijn rekening-courant) en dat niet door middel van arbeid is verdiend, vergaand worden beperkt.”

...hetgeen op 16 april 2012 reeds werd verwoord als:
“Om gedetineerden sterker te motiveren voor de arbeid wil ik het maximale bedrag aan eigen geld dat van buiten op hun rekening wordt gestort in beginsel beperken tot een bedrag waarvoor zij wekelijks een telefoonkaart kunnen kopen en een TV kunnen huren. Daarnaast kunnen we het (beperkt) besteden van eigen geld inzetten als beloningsinstrument. Dit zal verder uitgewerkt worden in de standaard huisregels van het gevangeniswezen. ” (dit komt dus neer op het ter beschikking hebben van maximaal ongeveer 10 euro eigen geld per week).

Uiteindelijk worden gevangenen dus tot hun 'voorrecht' alsnog verplicht door regelrechte chantage, terwijl ze deze wèl eerst moeten verdienen. Ook wie werken wíl, maar niet mag, wordt geconfronteerd met deze (financiele) straf: het afnemen van je eigen geld. Dat betekent dus: wie niet werkt heeft bijna geen geld en zal moeten kiezen waar dit weinige geld voor te gebruiken. Voor TV, telefoonkaarten, schrijfgerei, postzegels, een pakje sjek of voor gezond eten (aangezien de bajes daar allerminst in voorziet)? Teeven wacht vol spanning af hoe de muis in de Skinner box op deze negatieve stimulans zal reageren.

Het voorstel van Teeven is chantage, de huidige situatie ook. Dat is niet verbazingwekkend in een bajes. De bajes zelf is namelijk al chantage. Maar: het is wèl goed voor ons! Discipline! Regelmaat! Straffen en belonen! 16 euro per dag alstublieft en u komt er als beter mens weer uit. Succes gegarandeerd! Wil er nog iemand een hotelkamer boeken bij justitie?

Misschien moeten al die mensen die zo welwillend meedenken over het vraagstuk hoe het beste mensen tot slaafse niet nadenkende burgers kunnen worden gedrilld maar eens een tijdje uit logeren gaan in Staatshotel Teeven. Het is de ideale gelegenheid om zo kennis te maken met de 'hotelmanagers' en hun personeel en catering, om de fantastische voorzieningen voor de ultieme retraite te ervaren, en om even lekker het verstand op nul te zetten terwijl ze voor 76 cent per uur rotzooi produceren en verpakken voor allerlei bedrijven die geld verdienen aan die verplichte bevoorrechte status van dwangarbeider. Ik voorzie echter dat ze zelf ook wel weten dat deze faciliteiten geen prettige vakantie garanderen.
Laten we dus al die politici en die bedrijfsbonzen en bajesdirecteuren die het zo goed met ons voor hebben, en die het vooral met de staatskas en de kapitalistische economie goed voor hebben, tracteren op een grote variatie van koekjes van eigen deeg. Straf voor wie ermee doorgaat. Beloning voor wie ermee stopt. Het is voor hun eigen bestwil dat ze deze koekjes een keer proeven, want daar leer je van. Ze zijn net zo smerig als bajesprut, maar wel verplichte kost. Want laten we wel zijn: als je baas je je eigen geld afneemt, of je opsluit tot je bereid bent je te laten uitbuiten, met als enig doel dat je braaf het werk doet wat 'geboden' wordt, dan zou je toch diens bedrijf het liefst met de grond gelijk maken?

Joke Kaviaar, 24 april 2014